![]()
![]()
|
![]()
![]()
|
Definizioak lantzeko aurkezpena
Utrech-eko bakearen osteko mapa

BERTAN duzue Puntubiko webgunean gertakari honen inguruan aipatutakoa.
Eta BERTAN hiru.com helbidean aipatutakoa.
Eta BERTAN hiru.com helbidean aipatutakoa.
Mapa iruzkin baten eredua modu eskematikoan:
EUROPA 1714. Mapa
*KOKAPENA:
-Europako mapa XVIII. Mendean. Utrech 1713, Rastatt 1714 bake hitzarmenen ondoren.
-Ondorengotza gerra (1700-1713): Espainiako Carlos II ondorengorik gabe hil eta bi hautagai zeuden: Frantziako bat eta Austriako bertze bat. Europa mailako gerra eta penintsulan ere. Jokoan Europako oreka dago. Parte hartu zuten Esp-Fra eta beste aldetik Aus, BH, Probintzia Batuak, Saboya eta Portugal.
* IRUZKINA:
-Bake hitzarmenen ondoren Europako mapa berria irudikatzen du.
-Espainiak galduko ditu: Menorka eta Gibraltar (BH), Sardinia, Napoli, Herbehereak eta Luxenburgo (Austria), Sizilia (Savoiari).
-BH: Gune estrategikoak bereganatu eta komertzioaren hegemonia. Espainiak eskainiko dio beltzen tratua eta baimen ontzia.
-Frantziak: Barcelonete eta Orange irabazi. Felipe V. uko egingo dio hango koroari.
- Austriako inperioa: lur anitz irabazi (Sardinia, Napoli, Herbehereak eta Luxenburgo, Milan, Mantua eta Presidio estatuak). Europako erdialdean potentzian bihurtu, honen truk uko egin Espainiako koroari.
- Germaniko Erromatar inperio Santuaren mugak: Europa erdialdeko estatu ezberdinez osaturiko gunea. Bi potentzi handien gidaritzapean Austria-Prusia.
* ONDORIOAK:
-Oreka kontinentala, BH. Sustatutakoa, nahiz eta oraindik gerra batzuk mantendu.
-BH aberastu egiten da eta komertzioaren potentzia.
-Austria inperio botere handikoa bihurtuko da.
- Espainiak ahulduta, krisia sakontzen eta kanpo-politikan Frantziarekin atxikita famili itunen bitartez. Helburua lurraldeak berreskuratzea. Eta politikan administrazio zentralizazioarekin OIN BERRIKO DEKRETUAK Aragoiko koroari (Foruak galduz) 1707,1715 eta 1716.
EUROPA 1714. Mapa
*KOKAPENA:
-Europako mapa XVIII. Mendean. Utrech 1713, Rastatt 1714 bake hitzarmenen ondoren.
-Ondorengotza gerra (1700-1713): Espainiako Carlos II ondorengorik gabe hil eta bi hautagai zeuden: Frantziako bat eta Austriako bertze bat. Europa mailako gerra eta penintsulan ere. Jokoan Europako oreka dago. Parte hartu zuten Esp-Fra eta beste aldetik Aus, BH, Probintzia Batuak, Saboya eta Portugal.
* IRUZKINA:
-Bake hitzarmenen ondoren Europako mapa berria irudikatzen du.
-Espainiak galduko ditu: Menorka eta Gibraltar (BH), Sardinia, Napoli, Herbehereak eta Luxenburgo (Austria), Sizilia (Savoiari).
-BH: Gune estrategikoak bereganatu eta komertzioaren hegemonia. Espainiak eskainiko dio beltzen tratua eta baimen ontzia.
-Frantziak: Barcelonete eta Orange irabazi. Felipe V. uko egingo dio hango koroari.
- Austriako inperioa: lur anitz irabazi (Sardinia, Napoli, Herbehereak eta Luxenburgo, Milan, Mantua eta Presidio estatuak). Europako erdialdean potentzian bihurtu, honen truk uko egin Espainiako koroari.
- Germaniko Erromatar inperio Santuaren mugak: Europa erdialdeko estatu ezberdinez osaturiko gunea. Bi potentzi handien gidaritzapean Austria-Prusia.
* ONDORIOAK:
-Oreka kontinentala, BH. Sustatutakoa, nahiz eta oraindik gerra batzuk mantendu.
-BH aberastu egiten da eta komertzioaren potentzia.
-Austria inperio botere handikoa bihurtuko da.
- Espainiak ahulduta, krisia sakontzen eta kanpo-politikan Frantziarekin atxikita famili itunen bitartez. Helburua lurraldeak berreskuratzea. Eta politikan administrazio zentralizazioarekin OIN BERRIKO DEKRETUAK Aragoiko koroari (Foruak galduz) 1707,1715 eta 1716.
Borboien Espainiako dokumentala
Oin Berriko dekretuak
OIN BERRIKO DEKRETUAK IRUZKINA
*KOKAPENA:
-Testuaren gaia eta izaera: Testu legala (Errege dekretua). Egilea Filipe V (aurreneko pertsonan mintzatu)”nik legeak alda ditzakedala”
- Testuinguru historikoa: Ondorengotza gerra, (Anjouko Felipe, Frantziako Luis XIV.aren iloba eta bertze aldetik Austriako Karlos artxidukea, Austriako Leopoldoren I.a semea 1707 Almansako gatazka
- Karlos Artxidukeak Extremadura eraso zuen Lisboatik 1704an, eta hurrengo urtean Bartzelona hartu zuen, bertan errege aldarrikatua izan zelarik. 1706an aliatuak Madrilen sartu ziren, baina Felipe V.a Gortera itzuli zen Almansako garaipenaren ondoren (1707).
- Europan, Borboiak Ramilliesen (1706)
- Data zehatza 1707-06-21.
*IRUZKINA
- Idei nagusiak:
1 Matxinatu dira errege legitimoaren kontra (Filipe V). Matxinatu erran nahi du gerran Austriako hautagaiaren alde agertzen direla eta armak hartzen dituela Aragoiko koroak, bertan 1705, Barnan Karlos artxidukeak errege izendatzen da, bertakoen babesarekin. Filipe bere burua legitimotzat duenez leialtasun-zina hautsi dutela leporatzen die Aragoikoei. Bukaerako zigorraren justifikazioa erregearen botere kontra jo dutelako.
2 Subiranotasuna: Kasu honetan erregeak berak, erreinuaren burua denez, berari dagokio koroa eta eskualdeko gobernua. Monarkia absolutista garaian gaude, jainkozko jatorria. Botere absolutua izanik berari dagokio legeak “botere legegilea” burutzea eta honetaz baliatu aldatuko ditu. Monarkia absolutistan erregeak nahi duena egiterik du hiru botereak bere esku dituelako, legegilea, betearazlea eta judiziala.
3 Oin berriko dekretuak inposatuko dizkie 1707 Valentzia eta Aragoiri, euren “foru, pribilegio, eginera eta ohiturak” ezabatuko dizkielarik. Gaztelera inposatu eta Gaztelako instituzioak eta legeak ere. Helburua Frantziatik islatutako eredu administratibo zentralizatua bultzatzea.
*ONDORIOAK.
-Zer dira Oin berriko dekretuak: foruak, ohiturak desagertu, erreinu horietako sistema legegile osoa desegin. Erdara hizkuntz administratibo gisa inposatu. Erakunde politiko-administratiboak galduko dituzte. Gorteak desegin eta eskumen batzuk mantendu zituzten ad. kintena
-Valentzia eta Aragoikoak. Mallorcakoa kendu 1715-11-28 eta Kataluniari 1716-01-16
- Borboien dinastia berria. Zentralizazioa. Audientziak inposatu.
- Gerra oraindik jarraituko du: Oundenarden (1708) eta Malplaqueten (1709) garaituak izan ziren (Europan).
1710ean artxidukea Madrilen sartu zen, non Karlos III.a izenarekin errege aldarrikatua izan zen, baina bi hilabete beranduago Felipe V.ak hiriburua berreskuratu zuen. Urte berean, bere gudarosteek bi ezinbesteko garaipen lortu zituzten: Brihuega eta Villaviciosa.
Leopoldo I.aren oinordekoaren, Joseren, heriotzak Felipe V.aren xedea lagundu zuen, austriar Koroaren eskubideak bere anaia zen Karlos artxidukearen eskutan gelditu zirelarik. Europar potentziek ez zuten nahi Karlos Austria eta Espainiako erregea izan zedin, eta honek, gerrak eragindako nekearekin batera, bakea ekarri zuen.
Gerraren amaiera: Felipe V.ak tronu frantsesaren gain zituen eskubideei errefus egiteak Utrechtko ituna (1713) lagundu zuen. Austriak eta Frantziak gerra jarraitu zuten Rastatteko bakea sinatu arte (1714).
*KOKAPENA:
-Testuaren gaia eta izaera: Testu legala (Errege dekretua). Egilea Filipe V (aurreneko pertsonan mintzatu)”nik legeak alda ditzakedala”
- Testuinguru historikoa: Ondorengotza gerra, (Anjouko Felipe, Frantziako Luis XIV.aren iloba eta bertze aldetik Austriako Karlos artxidukea, Austriako Leopoldoren I.a semea 1707 Almansako gatazka
- Karlos Artxidukeak Extremadura eraso zuen Lisboatik 1704an, eta hurrengo urtean Bartzelona hartu zuen, bertan errege aldarrikatua izan zelarik. 1706an aliatuak Madrilen sartu ziren, baina Felipe V.a Gortera itzuli zen Almansako garaipenaren ondoren (1707).
- Europan, Borboiak Ramilliesen (1706)
- Data zehatza 1707-06-21.
*IRUZKINA
- Idei nagusiak:
1 Matxinatu dira errege legitimoaren kontra (Filipe V). Matxinatu erran nahi du gerran Austriako hautagaiaren alde agertzen direla eta armak hartzen dituela Aragoiko koroak, bertan 1705, Barnan Karlos artxidukeak errege izendatzen da, bertakoen babesarekin. Filipe bere burua legitimotzat duenez leialtasun-zina hautsi dutela leporatzen die Aragoikoei. Bukaerako zigorraren justifikazioa erregearen botere kontra jo dutelako.
2 Subiranotasuna: Kasu honetan erregeak berak, erreinuaren burua denez, berari dagokio koroa eta eskualdeko gobernua. Monarkia absolutista garaian gaude, jainkozko jatorria. Botere absolutua izanik berari dagokio legeak “botere legegilea” burutzea eta honetaz baliatu aldatuko ditu. Monarkia absolutistan erregeak nahi duena egiterik du hiru botereak bere esku dituelako, legegilea, betearazlea eta judiziala.
3 Oin berriko dekretuak inposatuko dizkie 1707 Valentzia eta Aragoiri, euren “foru, pribilegio, eginera eta ohiturak” ezabatuko dizkielarik. Gaztelera inposatu eta Gaztelako instituzioak eta legeak ere. Helburua Frantziatik islatutako eredu administratibo zentralizatua bultzatzea.
*ONDORIOAK.
-Zer dira Oin berriko dekretuak: foruak, ohiturak desagertu, erreinu horietako sistema legegile osoa desegin. Erdara hizkuntz administratibo gisa inposatu. Erakunde politiko-administratiboak galduko dituzte. Gorteak desegin eta eskumen batzuk mantendu zituzten ad. kintena
-Valentzia eta Aragoikoak. Mallorcakoa kendu 1715-11-28 eta Kataluniari 1716-01-16
- Borboien dinastia berria. Zentralizazioa. Audientziak inposatu.
- Gerra oraindik jarraituko du: Oundenarden (1708) eta Malplaqueten (1709) garaituak izan ziren (Europan).
1710ean artxidukea Madrilen sartu zen, non Karlos III.a izenarekin errege aldarrikatua izan zen, baina bi hilabete beranduago Felipe V.ak hiriburua berreskuratu zuen. Urte berean, bere gudarosteek bi ezinbesteko garaipen lortu zituzten: Brihuega eta Villaviciosa.
Leopoldo I.aren oinordekoaren, Joseren, heriotzak Felipe V.aren xedea lagundu zuen, austriar Koroaren eskubideak bere anaia zen Karlos artxidukearen eskutan gelditu zirelarik. Europar potentziek ez zuten nahi Karlos Austria eta Espainiako erregea izan zedin, eta honek, gerrak eragindako nekearekin batera, bakea ekarri zuen.
Gerraren amaiera: Felipe V.ak tronu frantsesaren gain zituen eskubideei errefus egiteak Utrechtko ituna (1713) lagundu zuen. Austriak eta Frantziak gerra jarraitu zuten Rastatteko bakea sinatu arte (1714).
Ensenadaren katastroa
“Hiribildu honek <Los Santoskoa, Salamankako partidukoa> berez bertako bizilagunena da horientzako burutu zen erosketa dela medio (...) On Juan Manuel Zuñigakoari, Valeroko markesa, zeini hiribildua bere eskubide, regalia eta pribilegioekin egokitu zitzaion, (...) hiribilduen lagunentzako errege ahalmenaren bidez irabazia, eta horren truk (...) bi koarto, 195.281 maravedi (...)
Diru honen truk erositako eskubideak hauexek izan direlarik: goi eta behe jurisdikzioa[1], [2]mero eta mixto inperioa, jauntza eta basailutza edo morroitza eta jurisdikzio zibil nahiz kriminalean berdintasuna (...)”
Ensenadako Katastroa, 1505 paper-sorta, 21 orria eta ondorengoak)
[1] Batek duen ahalmena eta boterea legeak indarrean jartzeko eta gobernatzeko.
[2] Meroa: erregeak duen gaitasuna gaizkileei zigorrak ezartzeko. Mixtoa: epaileek duten gaitasuna epaiketa zibiletan parte hartzeko eta sententziak burutzeko.
IRUZKINA
Kokapena:
(Egilea, garaia, lekua) Los Santos Salamanca. XVIII. Mende erdian. Ensenadaren katastroarena (XVIII. Mendeko zenbaketa zehatzena)( errealitate sozioekonomikoa aztertu egiten du galdetegien bitartez). Lehen mailako testu historikoa. Zenbaketa (estatistikoa, legala-araudi) Garaiko eskualdeen errealitatearen erradiografia. Markesa errege idazkari eta ilustratua.
Testu inguru historikoa:
Ilustrazioa (hurbila) argien mendea (arrazoia oinarri bezala), Merkantilismoa
Borboien zentralizazioa (hurbila) Kudeaketa administratiboa (hurbila) Eraginkortasuna eta diru bilketa gehiagoren esperoan
Gizarte estamentala. (urruna) Pribilegiodun eta gabekoen arteko ezberdintasuna. Hierarkia sozialaren piramidea
Eskubide ezberdinak (urruna) Feudalismoaren aztarnak
Iruzkina:
Hiribildua: villa. Erosketa bat egiten du. (markesa krisi ekonomikoan)
Errege eskumenezko eskubidean markesarenak (gizarte estamentala, aro modernoko egoera)
Eskubideak: mero mixto inperioa, goi eta behe jurisdikzioa. NOLAKO PRIBILEGIOAK.
Markesak duen boterea: exekutiboa (betearazlea), judiziala eta legegilea.
Ondorioak:
Gizarte estamentalaren ezaugarriak. Pribilegioz ezberdinduriko gizartea.
Ilustratuek aldaketak sustatu. Despotismo ilustratua.
Gerora iraultzak: liberalismo ekonomiko eta bereziki politikoa
Diru honen truk erositako eskubideak hauexek izan direlarik: goi eta behe jurisdikzioa[1], [2]mero eta mixto inperioa, jauntza eta basailutza edo morroitza eta jurisdikzio zibil nahiz kriminalean berdintasuna (...)”
Ensenadako Katastroa, 1505 paper-sorta, 21 orria eta ondorengoak)
[1] Batek duen ahalmena eta boterea legeak indarrean jartzeko eta gobernatzeko.
[2] Meroa: erregeak duen gaitasuna gaizkileei zigorrak ezartzeko. Mixtoa: epaileek duten gaitasuna epaiketa zibiletan parte hartzeko eta sententziak burutzeko.
IRUZKINA
Kokapena:
(Egilea, garaia, lekua) Los Santos Salamanca. XVIII. Mende erdian. Ensenadaren katastroarena (XVIII. Mendeko zenbaketa zehatzena)( errealitate sozioekonomikoa aztertu egiten du galdetegien bitartez). Lehen mailako testu historikoa. Zenbaketa (estatistikoa, legala-araudi) Garaiko eskualdeen errealitatearen erradiografia. Markesa errege idazkari eta ilustratua.
Testu inguru historikoa:
Ilustrazioa (hurbila) argien mendea (arrazoia oinarri bezala), Merkantilismoa
Borboien zentralizazioa (hurbila) Kudeaketa administratiboa (hurbila) Eraginkortasuna eta diru bilketa gehiagoren esperoan
Gizarte estamentala. (urruna) Pribilegiodun eta gabekoen arteko ezberdintasuna. Hierarkia sozialaren piramidea
Eskubide ezberdinak (urruna) Feudalismoaren aztarnak
Iruzkina:
Hiribildua: villa. Erosketa bat egiten du. (markesa krisi ekonomikoan)
Errege eskumenezko eskubidean markesarenak (gizarte estamentala, aro modernoko egoera)
Eskubideak: mero mixto inperioa, goi eta behe jurisdikzioa. NOLAKO PRIBILEGIOAK.
Markesak duen boterea: exekutiboa (betearazlea), judiziala eta legegilea.
Ondorioak:
Gizarte estamentalaren ezaugarriak. Pribilegioz ezberdinduriko gizartea.
Ilustratuek aldaketak sustatu. Despotismo ilustratua.
Gerora iraultzak: liberalismo ekonomiko eta bereziki politikoa

Elhuyar anaien aurkikuntzaz eta Adiskideen elkartearen inguruko albiste bat BERTAN irakurgai.
Kontuz anaien jaiotze datan akats larri bat dagoela, suposatuko duzuen ez dira XX. mendean jaio
Kontuz anaien jaiotze datan akats larri bat dagoela, suposatuko duzuen ez dira XX. mendean jaio
Ondorengotza gerra garaian ondoraturiko San Jose itsasontzia aurkitu dute 2015-12
BERTAN irakurri dezakezua 2015-12ko aurreneko informazioak. Baina seguruenik albistea eta liskar legalak luzeak izango direla. Aurkituriko pezio eta altxor handienetarikoa izan daiteke galeoi honena.
|